Een reis aan het voorbereiden naar Boedapest of Hongarije? Zakelijke of verhuisplannen? Een schoolproject?
Als voormalige correspondenten en gidsen helpen we u graag om wijs te worden uit dit land met zijn bewogen geschiedenis, boeiende cultuur en uitzonderlijke taal, via lezingen in kleiner en groter gezelschap of praktische hulp bij de organisatie van reizen. Daarnaast zijn we beschikbaar als reisbegeleiders.

23 May 2013

Hongarije reisboek nu ook als paperback

“Hongarije meer dan een reisboek,” van Henk Hirs is nu ook op papier uit. Het kan besteld worden via www.amazon.com of rechtstreeks via “Boedapest op Maat” en kost 15 Euro plus portokosten.

Het boek kreeg niet voor niets de ondertitel 'meer dan een reisgids' mee. Het staat niet alleen vol met handzame beschrijvingen van toeristische attracties en praktische tips, maar ook met reportages en achtergrondverhalen over de geschiedenis, de cultuur en het dagelijkse leven. Wie van een reis meer verwacht dan een reeks excursies, maar ook echt wat over het land zelf wil leren, is bij dit boek aan het goede adres. Het behandelt Boedapest, het Balatonmeer, barokke Donausteden en wondertjes van jugendstil op de poesta, maar ook de schrijver Sándor Márai, de situatie van de zigeuners, Trianon en de Hongaarse sinaasappel. Het boek maakt bovendien uitstapjes naar bezienswaardige steden net over de grens zoals Subotica, Oradea, Kosice, Bratislava en Eisenstadt. Wandelroutes in iedere stad leiden de lezer langs de belangrijkste attracties. De gedrukte editie, gebaseerd op het e-boek van 2013, is voorzien van kaarten, foto's en een uitgebreid register.

21 May 2013

De joodse wijk: echt een bezoek waard

Restant gettomuur
De dame bij de ingang kijkt wat bezorgd naar mijn blote armen. Buiten mag het inmiddels lekker weer zijn, in de orthodoxe synagoge in het hart van de joodse wijk van Boedapest hangt de winterkou nog. De man in ons gezelschap krijgt een keppeltje uit de doos bij de voordeur. Die maatregel is overbodig bij de enige andere bezoekers: een drietal orthodox- joodse toeristen in knielange, zijden jassen, breedgerande zwarte hoeden en met lange oorlokken langs de slapen.
Met grote stappen banjeren ze door het gebouw, luid Jiddisch pratend. Een van hen sprint de treden op naar de kast waar de Thora wordt opgeborgen, en terwijl hij – met de nodige eerbied, dat wel - het versierde roodfluwelen gordijn een stukje oplicht, neemt een van de anderen een foto met zijn mobiel. Dan sprint nummer twee naar boven en poseert, dan nummer drie. Het fraaie art deco interieur van de synagoge en onze medebezoekers wedijveren om onze aandacht.
De orthodoxe synagoge is sinds de renovatie enkele jaren geleden open voor toeristen, maar slechts een enkeling heeft de weg erheen weten te vinden. Tien minuten verderop, bij de Grote Synagoge in de Dohany straat, staan bezoekers in de rij en gonst het binnen van de stemmen van de talloze gidsen. Maar hier zijn we vrijwel alleen. En dat, terwijl de orthodoxe synagoge met zijn versierde bakstenen façade zeker net zo interessant is als de Grote Synagoge. Minder overdadig misschien, maar een stuk intiemer.
De synagoge is het hart van een gebouwencomplex met tal van instellingen voor de kleine, maar groeiende orthodoxe gemeenschap in Boedapest. Er is een slager, een kruidenier, een school en Hannah, het oudste koosjere restaurant van Boedapest. Voor echt Hongaars-joods eten ben je bij Hannah aan het meest authentieke adres, als je de soms zeer knorrige bediening erbij op de koop toeneemt. Misschien, denken we, zijn ze aardiger tegen orthodoxe gasten.
In de nabije omgeving zijn meer koosjere restaurants en winkels, de koosjere banketbakkerij Fröhlich, het enige rituele bad in de stad en het Kings Hotel, waar orthodoxe joden terecht kunnen. Zulke voorzieningen maken Boedapest onder orthodox gelovigen tot een geliefde vakantiebestemming.
Maar ook als ze niet echt joods zijn, eren veel restaurants en cafés het imago van de wijk. Spinoza Ház, een restaurant met eigen theater, biedt iedere vrijdag joodse klezmermuziek. De swingende voorstelling duurt ruim een uur en is zeker de moeite waard, al zit je het kleine theatertje behoorlijk opgepropt.
Andere restaurants bieden typisch joods eten, zoals het sabbatsgerecht sholet, een bonenschotel die van vrijdag op zaterdag op een zacht pitje pruttelt, zodat gelovige joden zaterdag bij de lunch – in Hongarije de hoofdmaaltijd - warm kunnen eten zonder door koken het verbod op arbeid te schenden. De meest authentieke sholet vind je uiteraard bij Hannah, maar wie minder aan koosjer en meer aan gezelligheid hecht, kan beter naar de nabijgelegen Kőleves met zijn grote tuin gaan.
Met 80.000 tot 100.000 joodse inwoners heeft de Hongaarse hoofdstad de derde joodse gemeenschap van Europa. Traditioneel woonden veel joden in het zevende district. Maar wie in de ‘Joodse wijk’ het ene joodse winkeltje naast het andere verwacht, komt bedrogen uit. Dat is vermoedelijk de reden waarom een kennismaking met joods Boedapest veelal stopt bij de monumentale Grote Synagoge.
Een bezoek aan dat complex is ook voor ons een must. We doen het zonder gids. Het gebouw, uit het midden van de 19de eeuw, biedt plaats aan 3000 mensen. Alleen in New York staat een grotere. De rijke Moorse versiering getuigt van de welvaart van de Hongaarse joodse gemeenschap van Hongarije in die jaren. Dat is tegenwoordig anders. De recente, liefdevolle renovatie is te danken aan de steun van succesvolle nazaten van Hongaars-joodse emigranten, zoals de Amerikaanse filmacteur Tony Curtis.
Wie geïnteresseerd is in joodse rituele kunstobjecten, moet het museum niet overslaan. Als we de suppoost om informatie vragen over de belletjes aan veel voorwerpen, blijkt hij een uitstekende gratis audiogids in de aanbieding te hebben. Daarvan leren we dat de meeste voorwerpen door niet-joden zijn gemaakt, omdat joden uitgesloten waren van beroepen als zilversmid.
Rond de synagoge herinneren meerdere monumenten aan de maanden tussen maart 1944 en januari 1945, toen de wijk een getto was. 400.000 Hongaarse joden, vooral van het platteland, werden in die tijd naar Auschwitz gevoerd of later, toen de treinen niet meer reden, aan de oever van de Donau door Hongaarse pijlkruisers doodgeschoten. Het is aan de komst van het Rode Leger in januari 1945 te danken dan een behoorlijk aantal mensen in de hoofdstad overleefde. Dat maakt dat de wijk niet alleen geschiedenis is, maar het centrum van een bloeiende gemeenschap met eigen scholen, sociale en culturele instellingen en winkels.
Een paar straten van de synagoge, op de Kiraly utca 15, vind je een restant van die negen maanden dat de wijk getto was. Het achterste binnenhof wordt door een gerestaureerd stuk gettomuur in tweeën gedeeld. Een kaart laat zien hoe het bouwwerk overal dwars over binnenhoven liep, soms drie verdiepingen hoog om te voorkomen dat mensen over balkons ontsnapten.

13 May 2013

De baden van Boedapest: Gellért en Rácz


Het Gellért bad heeft nu ook twee prachtige jugendstil baden in het thermale gedeelte van het complex op alle dagen van de week voor iedereen open gesteld. Daarmee wordt een bezoek extra de moeite waard. En met een beetje geluk gaat later dit jaar ook het oude Rácz bad, dat al sinds 2010 geheel is gerenoveerd maar vanwege financiële problemen almaar dicht bleef, eind van de zomer eindelijk weer open.

Het Gellért bad is met nu minimaal 4900 Ft voor een dagkaartje op weekdagen en 5100 Ft in het weekeinde (kinderen aanzienlijk goedkoper) al heel lang het meest prijzige van alle kuurbaden. Natuurlijk, het is een prachtig jugendstil gebouw met fantastische decoraties, beelden en andere kleurige versieringen aan buiten- en binnenkant. De grootse entreehal aan de zijkant is op zich al een bezoek waard (toegang gratis) en ook het grote binnenbad met schuifdak en het buitenbad met golfslag installatie, warme poelen en ligweiden is zeer de moeite waard. Maar het was toch altijd zonde dat de twee mooiste baden met jugendstil versieringen doordeweeks slechts “alleen voor” vrouwen of mannen waren. De meeste buitenlandse bezoekers hebben het niet zo op dat gescheiden, want naakt, baden. Bovendien betekende het altijd dat je of het vrouwenbad of het mannenbad niet zag. Maar dat is dus voorbij; iedereen kan overal in en uiteraard is het daarnaast nog mogelijk apart massages, modderbehandelingen en wat al dies meer zij te krijgen (wel van tevoren reserveren, zie www.gellertbath.com/).
Het golfslagbad stamt uit 1927 en wordt al die tijd al door dezelfde machines - inmiddels industriële monumenten - aangedreven. Voordat de golven worden opgestart, worden de badgasten gewaarschuwd want de machines doen hun werk krachtiger dan sommigen lief is. Helaas zijn ze niet te bezichtigen (voor een filmpje zie www.youtube.com/watch?v=PhOlMICk4TI), evenmin als de bronnen waar het water van het bad uit komt en de tunnels die de Gellért bron verbinden met de twee andere baden in de buurt, het Rudás- en het Ráczbad.

Dat Rácz bad, een paar honderd meter verderop in het park aan de voet van de Gellért heuvel, zou dit jaar eindelijk weer open moeten gaan. Het is een prachtig oud Turks bad uit 1550 met eromheen een mooi badcomplex uit de 19e eeuw. Het is geheel gerenoveerd en ook gemoderniseerd. Maar toen het in 2010 af was, ging het bedrijf waar ook de gemeente Boedapest een aandeel in had failliet en ontstond er een conflict over de financiële afwikkeling. Het lijkt er nu op dat de gemeente het hele complex overneemt en dan kan het eindelijk open. En natuurlijk zijn er nog al die andere baden: de oude Turkse baden Rudás, Király en Császár, het barokke Széchenyibad in het Stadspark in Pest en de vele “gewone”zwembaden verspreid over de stad.