Weg van het massatoerisme: Óbuda

Viktor Vasarely

Een beetje zoals Buda voor de komst van het massatoerisme, zo voelt het oude centrum van Boedapests noordelijke stadsdeel Óbuda. Verborgen tussen de afritten van de Árpád-brug en hoge communistische flatwijken liggen aan beide zijden van de brug nog restanten van wat eigenlijk de oudste wijk van de stad is, met straatjes en pleinen met barokhuizen, een enkel restaurant en een opmerkelijk aantal musea. En het is eigenlijk heel makkelijk te bereiken: neem vanaf het Battyány tér of de Margitbrug de HÉV, de bovengrondse metro die naar Békásmegyer of Szentendre gaat en stap uit bij het Szentlélek tér (afhankelijk van waar je instapt drie of vier haltes).

Je vindt in Óbuda geen souvenirwinkels, geen groepen Japanners met selfiesticks, geen tourbussen. Wel af en toe een filmcrew die dankbaar gebruik maakt van een decor dat decennia geleden lijkt te zijn bevroren. En, zoals gezegd, je vindt er een opmerkelijk aantal musea, vijf stuks maar liefst, niet mis voor een wijk waar vrijwel geen toerist komt. Bovendien zijn er de restanten van wat echt het oudste deel van Boedapest is, namelijk de Romeinse opgraving Aquincum. 

Lajos Kassák

Het zijn niet eens suffe, vergeten musea, een deel ervan is de omweg zeker waard, vooral voor mensen die de stad iets langer dan anderhalve dag bezoeken en voor liefhebbers van moderne kunst.
Recent opende het vernieuwde Vasarely-museum zijn deuren. Het maakt deel uit van de Nationale Galerie op de burcht en besteedt uitvoerig aandacht aan deze Hongaarse kunstenaar die een groot deel van zijn leven in Frankrijk woonde en geldt als een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de op-art, optical art, een abstracte kunstvorm die gebruik maakt van tal van optische illusies. Er was al eerder een museum voor deze kunstenaar in Óbuda, maar dat was inderdaad wat suf en stoffig. Het nieuwe museum besteedt uitvoerig aandacht aan zijn kunstzinnige ontwikkeling en doet ook zijn grootste doeken recht. 1033, Budapest Szentlélek tér 6.

Iets minder bekend, maar voor liefhebbers van moderne kunst zeker ook interessant, is het museum om de hoek dat gewijd is aan de Hongaarse schrijver en kunstenaar Lajos Kassák, overtuigd communist en een van de leidende figuren van de Hongaarse avant garde. Het museum besteedt zowel aandacht aan zijn literaire als aan zijn grafische werk, maar organiseert ook tijdelijke exposities rond andere kunstenaars. Fő tér 1.

Naast het Kassák museum is een historisch museum over het stadsdeel Óbuda dat voor buitenlanders minder interessant is omdat de tentoonstelling helemaal in het Hongaars is, maar in de Laktanya utca net voorbij het Fő tér, het centrale plein van het oude Óbuda, bevindt zich een museum gewijd aan de moderne Hongaarse beeldhouwer Imre Vargá, waaraan een oudere post op dit blog uitgebreid aandacht besteedt.

Communistische supermarkt in het museum voor handel en toerisme

Het oude Óbuda gaat verder aan de andere kant van de Arpád-brug, vanaf het Szentlélek tér bereikbaar via een onderdoorgang. Daar, in een paar straatjes die zich wat groots aankondigen als de gastronomische en culturele Krudy-wijk, bevindt zich het verrassend leuke museum voor handel en toerisme, een feest van oude winkel-interieurs, vooroorlogs en uit de communistische tijd, volledig ingerichte historische keukens en pakweg het volledige interieur van een gegoede burgermanswoning uit het einde van de 19de eeuw, inclusief een buitengewoon onhandige douche. Verder zijn er allerlei interactieve activiteiten voor kinderen om te voelen, ruiken en puzzelen. Het grootste deel van het museum is tweetalig, al hangt een deel van de Engelse teksten niet op de muur, maar is die wel beschikbaar op geplastificeerde kaarten op een houder aan de muur van iedere tentoonstellingsruimte.
Die tweetaligheid gaat helaas alleen op voor de vaste tentoonstelling. Jammer, want buitenlanders zouden vast ook geïnteresseerd zijn in een tentoonstelling over de activiteiten van de communistische geheime diensten in Hongaarse cafés, restaurants en hotels. Om maar één ding te noemen: In het beroemde restaurant Gundel, waar alle staatshoofden die Hongarije aandeden, werden uitgenodigd, was alleen het schoonmaakpersoneel 'spionvrij'. Bij horecagelegenheden was gebruik van de garderobe vaak verplicht. En nu weet ik waarom: het garderobepersoneel was vaak in dienst van de geheime dienst. In jaszakken zwerven interessante zaken rond.

Openbaar vervoervragen op een rijtje

Dagkaarten zin ook geldig op de BKK-boot

Omdat we er de laatste tijd veel vragen over krijgen, een korte update over het openbaar vervoer in Boedapest.

1. Boven de 65 is het gratis. Echt waar. Het enige waar je wel voor moet zorgen, is een (kopie van) een identiteitsbewijs. Daar kan, vooral bij de ingang van de metro, om worden gevraagd. Er zijn geen tourniquets, dus er is geen speciaal kaartje nodig om de metro in te komen (er is overigens sprake van de invoering van een chipkaart of zo, dus dat kan veranderen. Maar het proefsysteem dat onlangs werd gelanceerd, was binnen luttele dagen gehackt).
Let wel, gratis openbaar vervoer is er officieel alleen voor EU-burgers. Amerikanen en Aziaten moeten dus wel betalen.
De nieuwe airportbus 100 E tussen het vliegveld het en Deák tér is overigens niet gratis, daar moet iedereen voor betalen. Een ticket daarvoor kost 800 forint. Ook dagkaarten zijn op die bus niet geldig. De andere bus vanaf het vliegveld, de 200 E van het vliegveld naar metrostation Kőbánya, behoort tot het normale openbaar vervoer en daar gelden dus ook de normale tarieven voor.

2. Niet alleen losse kaartjes, maar ook de dag-, week- en groepskaarten zijn vrijwel overal te koop, bij de automaten die op de meeste haltes staan. Daarnaast zijn er krantenzaken en postkantoren die een beperkt aantal kaarttypes verkopen. Ook bij het vliegveld. De BKK heeft online een kaart met alle verkooppunten beschikbaar.

Echt overzichtelijk zijn de automaten helaas niet, ook niet als je ze op Engels zet. Voor wie er niet uitkomt: op de grotere metrostations en op het vliegveld zijn ook nog loketten te vinden (op het vliegveld in de aankomsthal).

3. Je wordt duizelig van het aantal ticketsoorten, maar het is de moeite waard even na te denken wat het gunstigste is:

- Wie weinig reist, kan losse kaartjes kopen (350 forint) of een 'boekje' van 10 kaartjes (3000 forint, in feite tien losse kaartjes, maar ze zijn alleen geldig samen met het elfde papiertje met het nummer van het 'boekje'). Zo'n  'boekje' kun je met meerdere mensen gebruiken. Hou er wel rekening mee dat je bij iedere keer dat je overstapt, opnieuw moet afstempelen. Dat kan snel oplopen. 

- Wie denkt dat hij vaker dan vijf keer op een dag in een tram, bus of metro zal zitten, is daarom al snel (aanzienlijk) goedkoper uit met een gewone 24-uur kaart (1650 forint)  of een 72-uur kaart (4150 forint). Groepen zijn zelfs nog voordeliger uit, want er zijn 24-uur groepskaarten voor het openbaar vervoer, voor maximaal vijf mensen, die 3300 forint kosten. Wie langer in Boedapest is, kan voor 4550 forint ook een strook van vijf 24 uur-kaarten kopen, waar je per kaart zelf de begintijd moet invullen (let op, je kunt maar één kaart tegelijk geldig maken, dus je kunt zo'n strook niet voor drie personen gebruiken.
Alle kaarten zijn 24 uur of 72 uur geldig vanaf het tijdstip dat ze ingaan (meestal het moment dat je ze koopt, maar je kunt ook een andere tijd invullen), dus tot de volgende dag (of tot drie dagen later). De kaarten zijn geldig op alle vormen van openbaar vervoer, de tram, bus, metro, trolleybus, de HÉV (een zoort bovengrondse metro), de tandradtrein naar de Budaheuvels (dat is NIET de kabeltrein op de burchtheuvel) en zelfs (alleen door de week) op de BKK-bootjes op de Donau.
Uitzonderingen zijn: de kabeltrein naar de burcht, de BKK-boten (in het weekend) en de speciale airportbus 100 E vanaf het vliegveld. Die transportmiddelen hebben een eigen, afwijkend tariefsysteem.
Verder zijn de kaarten alleen maar geldig tot de stadsgrens van Boedapest, ook als de bus of HÉV verder rijdt. Dagkaarten zijn overigens wel geldig voor de hele rit.

4. Studenten krijgen in Hongarije een enorme korting op het openbaar vervoer, en dat geldt ook voor buitenlandse studenten. Voor 2600 forint koop je een maandkaart, wat zelfs al de moeite waard is bij een verblijf van een paar dagen. Voorwaarde is wel dat je een geldige studentenkaart kunt laten zien, zowel bij aankoop van het abonnement als bij controles. Wie zijn maandkaart bij een automaat koopt, moet het nummer van de studentenkaart bij aankoop invullen. Probleem met de Nederlandse studentenkaarten is dat er vaak geen datum op staat, omdat die in de chip verwerkt zit. Zorg dus voor vertrek voor een of ander bewijs dat de kaart dit jaar geldig is, al is het maar een (Engelstalige) brief van de administratie van de betreffende opleiding.

5. Voor veel mensen is onbekendheid met het lokale openbaar vervoer een drempel om er gebruik van te maken. Dat is jammer, want het openbaar vervoer in Boedapest is echt uitstekend. De BKK heeft een reisplanner voor Android (en waarschijnlijk ook voor Iphone) in de Google Playstore. Na de download staat die standaard op Hongaars, maar ga naar beallitások en vervolg nyelv en kies angol en de app is van dan af in het Engels. Op de computer is de reisplanner (in het Engels) te vinden via deze link.