Een reis aan het voorbereiden naar Boedapest of Hongarije? Zakelijke of verhuisplannen? Een schoolproject?
Als voormalige correspondenten en gidsen helpen we u graag om wijs te worden uit dit land met zijn bewogen geschiedenis, boeiende cultuur en uitzonderlijke taal, via lezingen in kleiner en groter gezelschap of praktische hulp bij de organisatie van reizen. Daarnaast zijn we beschikbaar als reisbegeleiders.

26 December 2012

Kosice2013: de stad van Sándor Márai


Kosice (Hongaars: Kassa) is in 2013 culturele hoofdstad van Europa. De stad is bij veel mensen vooral bekend als de plaats waar de Hongaarse schrijver Sándor Márai (1900-1989) vandaan komt. Wat Kafka is voor Praag, is Márai voor Kosice, aldus de organisatoren van het 2013 programma. Maar wat is er van en over Márai vandaag eigenlijk nog te vinden in de stad? Deel 1 in een korte serie over Kosice2013.



Add caption
Het allerbelangrijkste is misschien wel dat het, als je in het mooi gerestaureerde centrum van Kosice rondloopt, geen enkele moeite kost om jezelf voor te stellen hoe Márai hier zijn jeugd doorbracht. Het decor is er nog: het langgerekte hoofdplein (nu Hlavna, destijds de Fö utca) met zijn prachtige huizen en stadspaleizen, gegroepeerd rond een buitengewone kathedraal en een Opera. En Márai zelf heeft het in zijn boeken ingekleurd: “In de Föstraat wandelden aan de ene zijde van de straat de gegoede burgers van de stad, terwijl het trottoir aan de andere kant door dienstmeisjes, soldaten en andere eenvoudige lieden werd bevolkt. Het publiek van de ‘herenpromenade’ was alleen in uiterste noodzaak bereid naar het proletarische deel van de straat over te steken.” (Bekentenissen van een burger).

Márai geldt als de belangrijkste vertegenwoordiger van de Hongaarse burgerlijke middenklasse litteratuur. Zowel de conservatieve waarden als het uitgesproken multiculturele karakter van het milieu en de stad waarin hij opgroeide, drukten een blijvend stempel op hem. “De conversatietaal van de plaatselijke ‘betere kringen’ was officieel het Hongaars, maar thuis, onder elkaar, spraken de mensen het Duitse dialect van de Tatra-regio, zelfs degenen die uit puur Hongaarse streken afkomstig waren. Dit alles had niets krampachtigs. De sfeer in de stad was Hongaars, maar als de mannen na het avondeten in pantoffels en hemdsmouwen een boom opzetten, gingen ze al spoedig over in het Duits, zelfs de heren.” (Bekentenissen van een burger).

Márai museum


Het belangrijkste feitelijke overblijfsel van Márai’s jeugd in Kosice is het huis aan de Masiarska ulica 35, waar hij met zijn ouders een aantal jaren woonde in de tijd dat hij naar het gymnasium ging. Nu is er het Sándor Márai Herinnerings Huis gevestigd, een modern museum over zijn werk, zijn leven en zijn banden met de stad (www.sandormarai.eu). Er zijn onder meer filmfragmenten over Marai en audiofragmenten met voorgedragen stukken uit zijn werk. Een paar honderd meter verder, op de hoek van de Masiarska en de Zbrojnicna, staat een mooi beeld van de schrijver dat uitnodigt even tegenover hem te gaan zitten.


Heel veel meer is er niet. Midden op de Hlavna op nr. 42, staat nog het pand waar destijds Megay’s patisserie was gevestigd. Daar ontmoette hij tijdens een ijseet-wedstrijd voor het eerst zijn latere vrouw Lola. Nu zit er het Italiaans cafe-restaurant Carpano. En aan de overkant van het plein, even de Univerzitna straat in, staat op hoek links de middelbare school waar hij zat en vanaf werd getrapt omdat hij zich veel te vrij gedroeg. Zijn geboortehuis vlak achter de Hlavna (nu Bocna ulica 2, naast een parkeerplaats) staat er nog, maar is volledig van karakter veranderd. Het huis waar hij het grootste deel van zijn jeugd doorbracht, aan de zuidpunt van de Hlavna, is weg (er staat nu een lichtbruin winkelpand met veel glas). De grote marktplaats voor de deur, die hij in diverse boeken beschrijft, is vervangen door een verkeersplein, een modern winkelcentrum en een zwartglazen Hilton hotel.

Meer over Sándor Márai in Kosice: www.sandormarai.eu Op 19 en 20 januari vindt in de stad een grote culturele openingsshow plaats, zie www.visitkosice.eu en www.kosice2013.sk

Meer weten over Kosice? De reisgids Hongarije van Henk Hirs(eboek, verkrijgbaar in epub en kindle) maakt een uitstapje over de grens naar de geboorteplaats van Marai.

20 December 2012

De andere oever van de Donaubocht: Vác

Van lelijk eendje tot mooie zwaan. Dat is een beetje de geschiedenis van het Donaustadje Vác in de afgelopen twintig jaar. En daaraan heeft Vác, gelegen in de Donaubocht, op de oostelijke en relatief rustige oever van de rivier, dan ook te danken dat het toeristisch nog tamelijk onbekend is. Toch is dat onterecht. Het verdient minstens even zeer een bezoek als Szentendre. Of misschien wel meer.

Marcius 15 tér
Dat Vác twintig jaar geleden een lelijk eendje was, is niet overdreven. Je kon destijds hooguit zeggen dat het stadje "potentieel" had, zoals makelaars dat ook van een aftands huis beweren. Iets ten noorden van Vác was, en is, een cementfabriek. Het stof daarvan overdekte de hele regio. Sinds die fabriek ergens in de jaren negentig door een Duitse investeerder werd gekocht die filters heeft laten plaatsen, is dat probleem gelukkig voorbij. Bovendien kon het zeer vervallen centrum de afgelopen jaren dankzij EU-steun geheel worden opgeknapt. Daardoor is het barokke plein, het Március 15 tér, in het centrum in zijn oude glorie hersteld en kregen ook de omliggende straten een forse opknapbeurt. Sindsdien ontwikkelt het toerisme in Vác zich gestaag.


Er zijn weinig stadjes in Hongarije met zo'n mooie ligging aan de Donau. Direct langs de rivier vind je een promenade en een park met prachtig uitzicht op de bergen van de Donaubocht. Langs de promenade en bij het park is een groeiend aantal cafés en restaurants en een fietspad, dat onderdeel uitmaakt van de doorgaande route van Passau naar Boedapest. Wie dat fietspad naar het noorden volgt, komt op zeker moment langs een groot gebouw dat eruit ziet als een gevangenis, wat het ook is.
Net om de hoek van het centrale plein vind je de de zeer gezellige markt, dagelijks geopend, maar vooral op dinsdag, vrijdag en zaterdag de moeite van een bezoek waard. Op die dagen komen er namelijk heel veel verkopers uit dorpen in de omgeving om hun producten te verkopen: groenten en bloemen uit eigen tuin, zelf gemaakte jams, thuis gerookte worsten en af en toe een thuis geslachte kip. Een keer in de twee weken op zondag worden de stalletjes van de markt ingenomen door een vlooienmarkt (bolhapiac). De precieze data daarvan zijn te vinden op Facebook. Daar kun je, helaas alleen in het Hongaars, ook vinden waar de markt wordt gehouden als het buiten te koud is.

7 December 2012

Een kerk met Romeinse wortels in Pest

In de Parochiekerk van Pest, pal naast het viaduct van de Erzsébetbrug, wordt hard gewerkt aan de restauratie van diverse gotische fresco’s die in 2010 zijn ontdekt op de muren achter het hoofdaltaar. Maar de kerk is om meerdere redenen interessant. Zo zijn er nog sporen zichtbaar van de Turkse tijd, toen de kerk deels als moskee werd gebruikt. En verder is dit misschien wel de alleroudste christelijke gebedsplaats van Hongarije, want deze kerk is gebouwd op de plek waar al in de Romeinse tijd een eerste vroegchristelijke kapel, een Cella Trichora, stond.

Foto Wikipedia
De Parochiekerk van Pest is in de loop der eeuwen diverse malen verwoest, herbouwd en uitgebouwd, steeds weer in een nieuwe stijl. De laatste restauratie is van na de Tweede Wereldoorlog en heeft er een wat bont geheel van gemaakt. Het achterschip is nu gotisch (13e eeuw) en neogotisch (19e eeuw), met onder meer de kenmerkende bogen boven ramen en deuren. Het middenschip en de twee torens getuigen overduidelijk van de barokke herbouw uit de 18e eeuw.  De voorgevel is versierd met zuilendecoraties die over zijn gebleven van een neoclassicistische restauratie in 1808.  Het hoofdaltaar binnen is gewoon modern, een ontwerp uit 1948.
Wie de kerk ingaat en helemaal naar achteren loopt, vindt in de nissen achter het altaar de recent ontdekte fresco’s uit de 13e eeuw. Het meest compleet is een afbeelding van Maria met de jongeling Jezus staande op haar knie en een achtergrond van diep azuurblauw die het hemelse symboliseert. Er schijnt in vakkringen het nodige debat te zijn of de restauratie te ver gaat of juist meer recht doet aan het origineel (het blauw is duidelijk ‘vernieuwd’).
Eén nis, in de zuidoostelijke hoek, rechts achter het altaar heeft duidelijk een wat afwijkende vorm. In de Turkse tijd werd de kerk (toen nog niet groter dan het huidige ‘gotische’ achterstuk) gebruikt als moskee. Deze nis was de mihrab die aangeeft in welke richting Mekka ligt. Tot 2010 was hij beschilderd met Arabische letters en krullen in zwart, groen en rood. Maar tegenwoordig is hij wit geschilderd. Dat lijkt cultuurbarbarij, maar wetenschappers betwijfelen of deze nis de originele mihrab was, omdat de richting niet helemaal klopt en omdat de Arabische tekst klaarblijkelijk een wat wonderlijke was: "Op de laatste dag legt God het besluit in de handen van Jezus." Dat is uiteraard niet wat de Koran over het einde der tijden zegt. Het verhaal gaat dat de tekst ergens in de jaren zeventig door een islamoloog die in de buurt woonde, is geschilderd en dat de man regelmatig voor de nis kwam bidden.