Kosice2013: de stad van Sándor Márai

Kosice (Hongaars: Kassa) is in 2013 culturele hoofdstad van Europa. De stad is bij veel mensen vooral bekend als de plaats waar de Hongaarse schrijver Sándor Márai (1900-1989) vandaan komt. Wat Kafka is voor Praag, is Márai voor Kosice, aldus de organisatoren van het 2013 programma. Maar wat is er van en over Márai vandaag eigenlijk nog te vinden in de stad? Deel 1 in een korte serie over Kosice2013.

Add caption

Het allerbelangrijkste is misschien wel dat het, als je in het mooi gerestaureerde centrum van Kosice rondloopt, geen enkele moeite kost om jezelf voor te stellen hoe Márai hier zijn jeugd doorbracht. Het decor is er nog: het langgerekte hoofdplein (nu Hlavna, destijds de Fö utca) met zijn prachtige huizen en stadspaleizen, gegroepeerd rond een buitengewone kathedraal en een Opera. En Márai zelf heeft het in zijn boeken ingekleurd: “In de Föstraat wandelden aan de ene zijde van de straat de gegoede burgers van de stad, terwijl het trottoir aan de andere kant door dienstmeisjes, soldaten en andere eenvoudige lieden werd bevolkt. Het publiek van de ‘herenpromenade’ was alleen in uiterste noodzaak bereid naar het proletarische deel van de straat over te steken.” (Bekentenissen van een burger).

Márai geldt als de belangrijkste vertegenwoordiger van de Hongaarse burgerlijke middenklasse litteratuur. Zowel de conservatieve waarden als het uitgesproken multiculturele karakter van het milieu en de stad waarin hij opgroeide, drukten een blijvend stempel op hem. “De conversatietaal van de plaatselijke ‘betere kringen’ was officieel het Hongaars, maar thuis, onder elkaar, spraken de mensen het Duitse dialect van de Tatra-regio, zelfs degenen die uit puur Hongaarse streken afkomstig waren. Dit alles had niets krampachtigs. De sfeer in de stad was Hongaars, maar als de mannen na het avondeten in pantoffels en hemdsmouwen een boom opzetten, gingen ze al spoedig over in het Duits, zelfs de heren.” (Bekentenissen van een burger).

Márai museum

Het belangrijkste feitelijke overblijfsel van Márai’s jeugd in Kosice is het huis aan de Masiarska ulica 35, waar hij met zijn ouders een aantal jaren woonde in de tijd dat hij naar het gymnasium ging. Nu is er het Sándor Márai Herinnerings Huis gevestigd, een modern museum over zijn werk, zijn leven en zijn banden met de stad (www.sandormarai.eu). Er zijn onder meer filmfragmenten over Marai en audiofragmenten met voorgedragen stukken uit zijn werk. Een paar honderd meter verder, op de hoek van de Masiarska en de Zbrojnicna, staat een mooi beeld van de schrijver dat uitnodigt even tegenover hem te gaan zitten.

Heel veel meer is er niet. Midden op de Hlavna op nr. 42, staat nog het pand waar destijds Megay’s patisserie was gevestigd. Daar ontmoette hij tijdens een ijseet-wedstrijd voor het eerst zijn latere vrouw Lola. Nu zit er het Italiaans cafe-restaurant Carpano. En aan de overkant van het plein, even de Univerzitna straat in, staat op hoek links de middelbare school waar hij zat en vanaf werd getrapt omdat hij zich veel te vrij gedroeg. Zijn geboortehuis vlak achter de Hlavna (nu Bocna ulica 2, naast een parkeerplaats) staat er nog, maar is volledig van karakter veranderd. Het huis waar hij het grootste deel van zijn jeugd doorbracht, aan de zuidpunt van de Hlavna, is weg (er staat nu een lichtbruin winkelpand met veel glas). De grote marktplaats voor de deur, die hij in diverse boeken beschrijft, is vervangen door een verkeersplein, een modern winkelcentrum en een zwartglazen Hilton hotel.

Meer over Sándor Márai in Kosice: www.sandormarai.eu Op 19 en 20 januari vindt in de stad een grote culturele openingsshow plaats, zie www.visitkosice.eu en www.kosice2013.sk

Meer weten over Kosice? De reisgids Hongarije van Henk Hirs(eboek, verkrijgbaar in epub en kindle) maakt een uitstapje over de grens naar de geboorteplaats van Marai.