Hongaarse feest- en herdenkingsdagen

Processie op St Stefansdag

Hongaren zijn goed in herdenken en kennen naast de gebruikelijke feestdagen van eerste en tweede kerstdag, eerste en tweede paasdag, eerste en tweede pinksterdag, Nieuwjaarsdag een aantal vrije feest- en herdenkingsdagen die niet samenvallen met de dagen die we in Nederland gewend zijn.

Van sommige van die dagen zul je als toerist niet zoveel merken, behalve dat veel dicht is, met name winkels, die verplicht gesloten zijn op alle vrije feestdagen. Een voordeel van vrije feest- en herdenkingsdagen is vaak (maar niet altijd) dat musea gratis dan toegankelijk zijn, wat weer als nadeel heeft dat er dan veel drukker is. Maar winkels zijn verplicht gesloten op nationale feestdagen, en in de Opera en dergelijke is vaak een aangepast programma, zoals de opera Bánk Bán, die buiten Hongarije nooit een succes werd.

Er zijn zo'n zeven herdenkingsdagen die geen vrije dag verdienen, waaronder de Holokaustdag en de Dag ter Herdenking van de Communistische Diktatuur (en sinds dit jaar ook de Dag voor de Hongaarse Vlag). Maar de eerste vrije herdenkingsdag van het jaar is 15 maart, de dag waarop de Hongaarse opstand tegen de Habsburgers in 1848 wordt herdacht. Als toerist heb je er niet zoveel aan. Er worden die dag her en der bijeenkomsten gehouden, vaak bij een standbeeld van een van de helden van die dagen, maar wie geen Hongaars verstaat, zal daar weinig plezier aan beleven. Hooguit zal het je als toerist opvallen dat veel Hongaren die dag een kokarde met de Hongaarse driekleur op hebben. Zo'n kokarde droegen de opstandelingen ook.

Sinds 2017 is Goede Vrijdag een vrije dag. Samen met Eerste en Tweede Paasdag zorgt dat voor een zeer lang paasweekend, waarin de winkels (en bijvoorbeeld ook de markt in Budapest) alleen op zaterdag open zijn.
Verder mogen Hongarije thuisblijven op 1 mei. De feestdag vindt zijn oorsprong in de Amerikaanse arbeidersbeweging, die in 1888 besloot op 1 mei jaarlijks een demonstratie voor de invoering van een achturige werkdag te organiseren. Het werd een socialistische traditie en onder het communisme was het de dag van de grote parades. De Hongaarse Socialistische Partij organiseert jaarlijks een 1 mei-feest in het Stadspark, een soort grote braderie met kraampjes en draaimolens, maar ook elders zijn feestelijkheden, van shows met paarden en runderen op de Hortobagy tot maratons, motorraces en concerten.

Wie op 20 augustus in Hongarije is, boft: de naamdag van Stefan, waarop de heilig verklaarde koning István wordt herdacht, is de grote nationale feestdag. Oorspronkelijk is het een kerkelijke dag, en in Boedapest wordt 's middags in plechtige processie het kistje met de 'Heilige Rechter", dat wil zeggen de rechterhand van Stefan, die normaal in een relikwiekistje in de St. Stefansbasiliek te bezichtigen is, in dat kistje door de stad rondgedragen, in begeleiding van de president, de aartsbisschop, militairen om het kistje te bewaken en mensen uit het hele land in feestelijke klederdracht.
Wie minder van dat soort plechtigheden houdt, hoeft niet te treuren: overal in het land zijn feesten, zoals de vliegshow die in de loop van de dag boven de Donau wordt gehouden, optochten en open-luchtconcerten. Hoogtepunt is het nationale vuurwerk, 's avonds om negen uur, ook boven de Donau. Het is wel zaak om er op tijd bij te zijn, want de oevers van de rivier z
ijn het afgeladen tegen die tijd. Sommige gemeenten organiseren overigens later op de avond, of juist een dag eerder, hun eigen, bescheidenere vuurwerkshow.

De volgende vrije dag valt op 23 oktober. Ook aan die dag zullen toeristen betrekkelijk weinig hebben, omdat het om een echte herdenking gaat, en wel die van de opstand van 1956 tegen de Russen. Wie rond die tijd met tramlijn 4 of 6 in Boedapest reist, wordt bij iedere halte vergast op een weetje over een gebeurtenis van die roerige twee weken eind oktober, begin november 1956. Verder zijn er herdenkingsbijeenkomsten bij de vele monumenten die aan de gebeurtenissen van die dagen herinneren.

De laatste vrije dag voor Kerstmis is 1 november, Allerheiligen. Op deze van oorsprong katholieke dag gaan de Hongaren in heel Hongarije naar het kerkhof om de graven van hun geliefden te bezoeken. Het is voor bloemenwinkels en kaarsenverkopers een van de hoogtepunten van het jaar, en wie iets met kerkhoven heeft: er is nauwelijks een dag te bedenken waarop die feeërieker zijn dan deze herdenkingsdag. Vanwege de drukte rijden er in Boedapest op die dag extra bussen naar de begraafplaatsen.
Kerstmis zelf duurt twee dagen, maar iets om rekening mee te houden, is dat Kerstavond in Hongarije het belangrijkste moment van de hele kerst is. Dan is echt iedereen thuis en zijn de meeste restaurants ook gesloten (Zie hier voor een lijst met restaurants die afgelopen jaren wel open waren)

Iets om rekening mee te houden, is de dag voor een vrije dinsdag of na een vrije donderdag ook een vrije dag is. Die dagen lijken een beetje op een zaterdag: winkels zijn niet gesloten, maar kantoren, scholen en dergelijke wel. Die extra vrije dag moet overigens worden ingehaald, wat betekent dat iedereen een week eerder of een week later een vrije zaterdag moet inleveren. Ook schoolkinderen worden dan geacht naar school te gaan.